1933 yılında kurulan İngiliz Film Enstitüsü (BFI), Birleşik Krallık genelinde film ve televizyonun büyümesini ve refahını teşvik etmeyi amaçlayan bir kuruluştur. BFI, 50.000 kurmaca film, 100.000’den fazla gerçek yapım ve 625.000 televizyon şovundan oluşan koleksiyonuyla dünyanın en büyük sinema arşivi olan BFI Ulusal Arşivi’ne sahiptir. Koleksiyonda ağırlıklı olarak İngiliz yapımları ve İngiliz oyuncu ve yönetmenlerin yer aldığı birkaç yabancı proje bulunmaktadır.
Enstitü 1999 yılında en iyi İngiliz filmlerinin bir listesini çıkarmak için 1.000 uzmanla anket yapmıştır. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, listede halk tarafından da çok beğenilen filmler yer alıyor. Peki, sıralama nasıl görünüyor? 100 film seçildi, ancak biz bunları ilk 10’a indireceğiz. Umarız yakında 21. yüzyıl filmlerini de kapsayacak bir revizyona gidilir, ancak bu arada listenin en tepesinde yer alan filmlere buradan ulaşabilirsiniz.
10 Trainspotting (1996)
Eski alışkanlıklar zor ölür, özellikle de aynı arkadaş çevresine bağlıysanız. Trainspotting’de Edinburgh’da yaşayan Mark Renton (Ewan McGregor) eroini bırakmak istemektedir ancak arkadaşları eroinden hoşlandığı için bunu yapmakta zorlanmaktadır. Ayrıca uyuşturucu yaşam tarzına aldırmayan 14 yaşındaki Diane ile çıkmaktadır. Uzun süre düşündükten sonra, geçmiş hayatından kaçma umuduyla Londra’ya taşınır, ancak arkadaşları ortaya çıkar.
Bağımlılıktan Kaçmak
Trainspotting çok yönlü “eyvah “ları tetikleyen iğrenç bir film olmakla birlikte, İngiliz alt sınıf mensuplarının yaşamının mükemmel bir resmini çiziyor. Bu öyle bir film ki, afyon almak için kafasını pis bir tuvalete sokan biri gösteriliyor. Ağır aksanlarla maskelenmiş olsa da diyaloglar da çok güzel.
“Hayatı Seç. Bir iş seçin. Bir kariyer seç. Bir aile seç. Lanet olası büyük bir televizyon seç,” diyor Renton ve ekliyor: “Ama neden böyle bir şey yapmak isteyeyim ki? Ben hayatı seçmemeyi seçtim. Başka bir şey seçtim. Peki ya sebepler? Sebep falan yok. Eroin varken kimin nedene ihtiyacı var ki?” Tüm bunları izlerken, izleyiciler mesajı yüksek sesle ve net bir şekilde alıyor: madde bağımlılığı gelmiş geçmiş en kötü şeydir.
9 The Red Shoes (1948)
Aşk mı kariyer mi? The Red Shoes filminde, hevesli balerin Victoria Page (Moira Shearer) için her ikisi de önemli. Danimarkalı şair ve yazar Hans Christian Andersen’in edebi peri masalından uyarlanan film, dansçının sadece işine odaklanmasını isteyen Boris Lermontov’u memnun etmek ile derinden aşık olduğu besteci Julian Craster’ı memnun etmek arasında kalışını anlatıyor.
Aşkın Ezgisiyle Dans
The Red Shoes’u izlerken, yönetmen Michael Powell’ın gönül meseleleri ile cep meseleleri arasındaki uzlaşmaz uyumsuzluğu ele alış biçiminden etkilenmemek elde değil. Bu ikilem filmi büyük bir duygusal zirveye taşıyor ve başkahraman seçimlerini tartarken, izleyicilere nefes kesici dans numaraları sunuluyor.
Filmin odak noktası, Bolşoy Tiyatrosu’nda canlı performans hissi veren 18 dakikalık kesintisiz bir bale dansı. Başroldeki Monet Shearer’ın Sadler’s Wells Bale Topluluğu’nda sahne aldığı düşünüldüğünde bu pek de şaşırtıcı değil.
8 Don’t Look Now (1973)
Don’t Look Now’daki rahibelere göre ölüler bizimle iletişim kurabilir. Kızlarının ölümünden sonra kederli ebeveynler Christine (Sharon Williams) ve John (Donald Sutherland), Christine’in bir kilise inşa etmek üzere görevlendirildiği Venedik’e giderler. Laura orada, iletişim halinde olduklarını iddia eden iki durugörü sahibi rahibeye rastlar. John şüphecidir, ancak ölen kıza benzeyen bir şey gördükten sonra biraz araştırma yapmaya başlar.
Çığır Açan Yönler ve Donald Sutherland En İyi Halinde
Kanadalı bir aktör olarak Sutherland, aile trajedisini konu alan bir İngiliz filmi için alışılmadık bir seçimdi ama karakterinin profesyonel odaklanma ile aile dramı arasında hassas bir denge kurma arzusunu zekice yansıttı.
Sutherland’in harika performansının yanı sıra, Don’t Look Now kederin yönlerini diğer filmlerden daha iyi keşfederek öne çıkıyor. Bu, izleyicinin gerçeklik algısını değiştirmek için flashforward ve flashback’leri kesen yaratıcı kurgu tekniklerinin kullanılmasıyla başarılıyor. Sınırları biraz zorlamak için filmde, o dönemde hiç görülmemiş türden çok açık bir seks sahnesi vardır. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, bir sansür tartışması başladı.
7 Kes (1969)
A Kestrel for a Knave adlı 1968 tarihli romandan uyarlanan bir ergenlik draması olan Kes’te, Billy adlı genç için hayat başlangıçta çekilmezdir. Başarısız biri olarak görüldüğü için hem okulda hem de evde tacize uğrar. Neyse ki, bir kuş şeklinde bir amaç bulur. Yavru bir kerkeneze rastladıktan sonra onu sahiplenir ve ikinci el eşya satan bir dükkândan çaldığı bir kitaptan öğrendiği yöntemlerle onu şahincilik konusunda eğitir.
İngiltere’nin Eğitim Sistemine Sert Bir Eleştiri
Kes, Birleşik Krallık’ın 20. yüzyıl ortalarındaki eğitim sisteminin 112 dakikalık acımasız bir iddianamesidir. Filmdeki öğretmenlerin çoğu merhametten yoksun, Billy gibi çocuklara umut yerine korku aşılıyorlar.
Yorumlardan uzakta, 16 yaşındaki aktör David Bradley filmin diğer güçlü ayağı olarak ortaya çıkıyor. Daha önce hiç oyunculuk yapmamış olan Bradley, karakteri canlandırmaya çalışmak yerine karakterin içine giriyor ve bu da mükemmel bir şekilde işe yarıyor.
6 Kind Hearts and Coronets (1949)
En çok tavsiye edilen kraliyet ailesi hikayeleri arasında Kind Hearts and Coronets yer alıyor. Edward dönemi İngiltere’sinde geçen olaylar, annesinin sosyal sınıfının altında biriyle evlendiği için kraliyet ailesi tarafından reddedilmesinin ardından öfkelenen Louis D’Ascoyne Mazzini’nin etrafında dönüyor. Annesi öldükten sonra intikam hırsıyla yanıp tutuşan Louis, veraset sırasında kendisinden önce gelen sekiz akrabasını da ortadan kaldırarak düklüğü ele geçirmeyi planlar.
Karşınızda Alec Guinness Şov
Kind Hearts and Coronets, Alec Guiness’in dünyası. Başroldeki Dennis Price (Louis’i canlandırıyor) da dahil olmak üzere herkes sadece onun içinde yaşıyor. Ünlü İngiliz aktör, D’Ascoyne veraset çizgisinde antagonistin önünde yer alan sekiz lanetlenmiş akrabayı canlandırıyor. Bankacıdan amirale kadar her birinin farklı bir kariyeri var ve Guinness hepsinin profesyonelce bağlanmış tavırlarını kolayca yansıtıyor.
Genel olarak, gerilim yüksek kalıyor ve ölümcül kargaşanın ortasında edebiyat hayranlarını şaşırtmayı garanti eden komik kelime oyunları var. Filmin adı Alfred Lord Tennyson’ın Lady Clara Vere de Vere adlı şiirinden geliyor: “Kind hearts are more than coronets, and simple faith than Norman blood.”
5 Great Expectations (1946)
Charles Dickens’ın en iyi uyarlamalarından biri olarak kabul edilen Great Expectations, 1861 tarihli romanın konusunun özetlenmiş bir versiyonunu sunuyor. Hikaye, hayattan en iyi şekilde yararlanmaya çalışan yetim Phillip “Pip” Pirrip’e odaklanıyor. Kısa süre sonra, gizemli bir hayırseverin onu Londra’ya götürmeye ve bir beyefendiye dönüştürmeye istekli olduğunu bildiren iyi bir haber alır. Oraya vardığında, daha fazla çılgınlık ortaya çıkar.
Yoksulluk ve Başarı Arasındaki Fark
Büyük Umutlar asla çok şey başarmayı hedeflemez. Sadece başarı ve yoksulluk arasındaki büyük farkları vurguluyor ve herkesi birincisine özlem duymaya itiyor. Temel olay örgüsü, tuhaf karakterlerle telafi edilir.
Örneğin, zengin evde kalmış kız kurusu Bayan Havinsham, nişanlısının onu mihrapta terk ettiği günden kalma beyaz elbiseyi hâlâ giymekte ve düğün pastasını küflenmesine aldırmadan saklamaktadır. Çoğu temanın kaynak metinde olduğu gibi korunması, bu filmi Dickens uyarlamaları için bir kriter haline getiriyor.
4 The 39 Steps (1935)
Alfred Hitchcock’un çıkış filmi The 39 Steps (39 Basamak), turist Richard Hannay’in (Robert Donart) çıkmazını ele alırken, kaçan adam formülünü zekice kullanır. Kanadalı adama Londra’dayken casus olduğunu iddia eden bir kadın yaklaşır. Kadının iddialarının gerçek olup olmadığını anlayamadan kadın ölür ve Hannay cinayetle suçlanır.
Çok geçmeden, askeri sırları çalmayı amaçlayan gizemli bir örgüt olan “39 Basamak” etrafında dönen bir tartışmanın içine çekildiğini fark eder.
En İyi İngiliz Filmleri: Birçoklarının Favorisi
The 39 Steps, Hitchcock’u dünya çapında bir yıldıza dönüştürdü ve Hollywood’a giden bir uçağa bindirdi. Bugün de pek çok kişinin favorisi olmaya devam ediyor. Orson Welles filmi bir “başyapıt” olarak nitelendirirken, Roger Corman’ın senaristi Robert Towne, “Tüm çağdaş kaçış eğlencelerinin bu filmle başladığını söylemek abartılı olmaz” demiştir.
Böylesine övgü dolu eleştiriler göz önüne alındığında, Hitchcock’un gelecek filmlerinde, özellikle de en popüler casus filmi North by Northwest’te aynı “haksız yere suçlanan” şablonunu kullanması şaşırtıcı değildir.
Film yapımcısı burada diyalogdan çok görselliğe güveniyor. İster Hannay’in İskoç bozkırlarında kovalanması, ister uzaktan gelen bir tren olsun, görüntülerle bolca iletişim kurulur. Hepsinden önemlisi, film son derece hızlı ilerliyor ve izleyicileri mesanelerini cezalandırmaya ve tüm tuvalet molalarını ertelemeye teşvik ediyor.
3 Lawrence of Arabia (1962)
Lawrence of Arabia, I. Dünya Savaşı filmlerine pek ilgi duymayanlar için bile tanıdık bir filmdir ve ilk çıktığında olduğu kadar şimdi de ilgi çekicidir. Yerli Bedevi kabilesinin kültürüne aşinalığı nedeniyle, Türklere karşı savaşlarında İngilizler ve Araplar arasında irtibat sağlamak üzere Arap Yarımadası’na gönderilen İngiliz Teğmen T.E. Lawrence’ın (Peter O’Toole) maceralarını anlatır. Orada emirlere karşı gelmeyi ve bir Türk limanına saldırmayı seçer.
Evrensel Bir Başarı
Çok az film Lawrence of Arabia gibi eleştirmenleri bir araya getirir. Herhangi bir kusur bulmak için çok aramak gerekir. Geniş çöl manzaralarıyla desteklenen süper Panavision 70 sinematografisi, sinemaseverlerin renkleri takdir etmesini sağlayacak türdendir; konusu ise barışseverlerin savaştan zevk almasını sağlayacak türdendir. Film aday gösterildiği 10 Oscar’dan yedisini kazandı. Son on yılın Akademi Ödülleri törenlerinden birine sunulsaydı muhtemelen ödülleri silip süpürürdü.
2 Brief Encounter (1945)
A Brief Encounter, mutsuz banliyö ev kadını Laura Jesson (Celia Johnson) ile doktor Alec Harvey (Trevor Howard) arasındaki evlilik dışı ilişkinin öyküsüdür. İkili, Laura yakınlardaki bir kasabaya alışverişe gittiğinde bir tren istasyonunda karşılaşır. Pek çok ortak noktaları olduğunu fark eden ikili sık sık görüşmeye başlar, ancak aşklarının aile hayatları üzerinde pek çok etkisi vardır.
Sürükleyici Bir Will-They-Won’t-They Hikayesi
Romantik film, seyirciye istediğini anında vermekten uzaktır. Öpücüklere ve kanepelere hızlı atlamalar yok. Aşıklar birbirlerini tanımak için zaman ayırırken, şüphelerini de göz önünde bulunduruyorlar. Eşinizi aldattığınız takdirde toplumun sizi ömür boyu utanca mahkum ettiği 1930’lu yıllardan bu yana her şey mantıklı.
Yasak aşkın heyecanını, endişesini ve hassasiyetini A Brief Encounter’dan daha iyi anlatan başka bir film yoktur. Yıllar boyunca, kendi türünde birçok başka yapımın yaratılmasını etkilemiştir.
1 The Third Man (1949)
İkinci Dünya Savaşı’ndan kısa bir süre sonra geçen The Third Man, çocukluk arkadaşı Harry Lime’ın (Orson Welles) yanında bir işi kabul etmek üzere Müttefik işgali altındaki Viyana’ya gelen, ancak Lime’ın öldüğünü gören, beş parasız Amerikalı pulp Western yazarı Holly Martins’i (Joseph Cotten) anlatıyor. Lime’ın ölümünü araştırmak için orada kalır ve bu sırada Lime’ın kız arkadaşı Anna’ya aşık olur.
Şaşırtıcı Bir Sinematografi
Tamamı savaştan harap olmuş Viyana’da çekilen The Third Man, bugüne kadar tanık olunan en şaşırtıcı sinematografilerden bazılarına sahip. Hollanda açıları ve keskin ışıklandırma alaycılığı vurgularken, Alman dışavurumcu tekniklerine duyulan güven İngiliz yönetmen Carol Reed’in uzmanlığını sergilemeye yardımcı oluyor. Daha da iyisi, başta kanalizasyondaki ikonik kovalamaca ve Lime’ın filmin kötü adamı olduğunun ortaya çıkması olmak üzere pek çok unutulmaz an vardır.
Filmin en düşündürücü konuşmalarından birini yapan Lime, anarşinin yaratıcılığı beslediğini ve Michelangelo ve Leonardo da Vinci gibi efsanelerin Borgias’ın 30 yıllık kaotik yönetimi sayesinde ortaya çıktığını iddia ediyor. Bu nedenle İsviçre’nin de onun gibi bir kaos kışkırtıcısına ihtiyacı var.
